1. Thực trang đổi thuốc khi nhìn hàm lượng.
Một thực trạng khá phổ biến và đáng lo ngại trong thực hành lâm sàng, đặc biệt ở BN cao tuổi hoặc mắc bệnh mạn tính như tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh thận mạn(CKD) đó là: BN hoặc người nhà tự ý so sánh hàm lượng thuốc giữa các loại khác nhau, cho rằng:
-Thuốc này 250 mg là liều mạnh, độc hơn thuốc kia 5 mg. Giảm liều đi cho đỡ hại gan thận. Thuốc liều thấp hơn chắc nhẹ hơn. Thậm chí họ tự đổi thuốc khác nhóm, hoặc chia nhỏ liều mà không hiểu rằng mỗi thuốc có cơ chế, nhóm tác dụng và đơn vị hàm lượng hoàn toàn khác nhau.
– Ví dụ điển hình: tôi kê Dopegyt 250 mg x 4 viên/ngày để kiểm soát huyết áp cho bệnh nhân CKD. BN tự đổi sang Zestril 10 mg x 3 viên/ngày vì “liều thấp hơn, ít hại thận hơn”. Kết quả là: THA mất kiểm soát, nguy cơ đột quỵ, suy tim, tổn thương thận tiến triển. Tăng Kali máu vì BN đã có suy thận mạn. Tác dụng phụ nặng nề do dùng sai thuốc hoặc phối hợp không phù hợp. Khó khăn cho bác sĩ khi theo dõi điều trị, vì không biết BN thực sự đang dùng thuốc gì và liều bao nhiêu.
2. Chúng tôi cho ràng sở dĩ có thực trạng trên là do:
– Hiểu sai rằng “hàm lượng cao = liều mạnh = độc hơn”.
– So sánh thuốc giữa các nhóm khác nhau (ví dụ Dopegyt vs Amlodipin) như thể cùng loại.
– Thiếu tư vấn dược lý và thiếu tin tưởng vào bác sĩ.
– Tâm lý sợ thuốc, đặc biệt ở bệnh nhân thận mạn.
3. Lời khuyên
Đối với Bs : Giải thích kỹ cho BN về cơ chế và mục tiêu từng thuốc, đặc biệt khi kê đơn nhiều loại. Ghi rõ trên đơn: “Không tự ý đổi hoặc giảm liều thuốc khác nhóm dù hàm lượng khác nhau.” Khuyến khích Bn mang theo đơn thuốc cũ khi khám lại để dễ đối chiếu. Khi phát hiện BN tự đổi thuốc, trao đổi nhẹ nhàng, giải thích bằng ví dụ cụ thể (ví dụ: Paracetamol 500 mg không thể so với Prednisolon 5 mg, vì đơn vị mg không nói lên “độ mạnh”).
Đối với Bn và người nhà: Tuyệt đối không tự so sánh hàm lượng mg giữa các thuốc khác nhóm. Không tự cắt giảm hoặc thay thuốc khi chưa hỏi ý kiến bác sĩ. Khi lo ngại về “độc tính thuốc”, nên hỏi bác sĩ thay vì tự đổi thuốc. Lưu danh sách thuốc đang dùng và trình bày rõ mỗi lần khám.
TÓM LẠI :
Không thể so sánh liều dùng của các loại thuốc khác nhau chỉ dựa vào hàm lượng (nồng độ) hoạt chất, vì liều lượng thích hợp của thuốc phụ thuộc vào nhiều yếu tố:
– Dược lực học: Mỗi loại thuốc có một cơ chế hoạt động và mức độ hiệu lực khác nhau. Một loại thuốc có hàm lượng nhỏ vẫn có thể có tác dụng mạnh hơn đáng kể so với một loại thuốc khác có hàm lượng cao hơn.
– Chỉ định điều trị: Liều dùng khác nhau tùy thuộc vào bệnh được điều trị, mức độ nghiêm trọng và mục tiêu điều trị cụ thể.
– Đường dùng: Thuốc dùng đường uống có liều lượng khác với thuốc tiêm hoặc dùng ngoài da.
– Dược động học: Cách cơ thể hấp thụ, phân phối, chuyển hóa và thải trừ thuốc là khác nhau đối với mỗi loại thuốc.
– Yếu tố bệnh nhân: Tuổi tác, cân nặng, tình trạng sức khỏe tổng thể, chức năng gan và thận của bệnh nhân đều ảnh hưởng đến liều lượng an toàn và hiệu quả.
Việc tự ý đổi thuốc hoặc giảm liều có thể gây mất kiểm soát bệnh, tăng biến chứng và thậm chí nguy hiểm tính mạng.
